Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce mówi:
„Uznając, że dążenie do poznania prawdy i przekazywanie wiedzy z pokolenia na pokolenie jest szczególnie szlachetną działalnością człowieka, oraz dostrzegając fundamentalną rolę nauki w tworzeniu cywilizacji, określa się zasady funkcjonowania szkolnictwa wyższego oraz prowadzenia działalności naukowej w oparciu o następujące pryncypia:
- obowiązkiem władzy publicznej jest tworzenie optymalnych warunków dla wolności badań naukowych i twórczości artystycznej, wolności nauczania oraz autonomii społeczności akademickiej,
- każdy uczony ponosi odpowiedzialność za jakość i rzetelność prowadzonych badań oraz za wychowanie młodego pokolenia,
- uczelnie oraz inne instytucje badawcze realizują misję o szczególnym znaczeniu dla państwa i narodu: wnoszą kluczowy wkład w innowacyjność gospodarki, przyczyniają się do rozwoju kultury, współkształtują standardy moralne obowiązujące w życiu publicznym.”
I dalej:
„Misją systemu szkolnictwa wyższego i nauki jest prowadzenie najwyższej jakości kształcenia oraz działalności naukowej, kształtowanie postaw obywatelskich, a także uczestnictwo w rozwoju społecznym oraz tworzeniu gospodarki opartej na innowacjach.”
Oznacza to, że współczesna uczelnia ma do wypełnienia trzy misje, z których pierwszą jest kształcenie, drugą działalność naukowo-badawcza, a trzecią kreowanie wzajemnych relacji z otoczeniem społeczno-gospodarczym, których efektem ma być upowszechnianie i popularyzacja wyników badań oraz ich wdrażanie, w tym komercjalizacja.
Każda publiczna uczelnia świadoma odpowiedzialności, jaka na niej ciąży, dąży do osiągnięcia doskonałości w tych trzech obszarach, tak aby wypełniać swoją społeczną misję oraz wspierać rozwój innowacji w kraju i regionie, stymulować zrównoważony rozwój gospodarczy.
Taki też cel postawiły sobie Politechnika Białostocka, Politechnika Lubelska oraz Politechnika Rzeszowska. Współpracując ze sobą od lat i dzieląc podobne problemy wynikające również ze swojego położenia geograficznego wymieniając się doświadczeniami, razem próbując sprostać wyzwaniom, jakie niesie funkcjonowanie w regionach uważanych za Polskę B. Czerpiąc ze swoich know-how, inspirując się do dalszego rozwoju, specjalizując się każda w innym obszarze misji uczelni – Politechnika Białostocka w kształceniu, Politechnika Lubelska w nauce a Politechnika Rzeszowska w komercjalizacji. Położenie geograficzne jest wielkim atutem tej współpracy bowiem pozwala uczyć się od siebie, formułować i rozwiązywać wspólne problemy, zarazem nie stanowiąc wobec siebie konkurencji. Obecne władze wspomnianych uczelni postanowiły tę współpracę usystematyzować, stworzyć z niej proces, który zapewni realizację trzech misji uczelni w sposób doskonały. Przenikanie się potencjałów trzech znakomitych Politechnik pozwoli na wykorzystanie efektu synergii na niespotykaną dotąd skalę.
Przełożenie współpracy w formę instytucjonalną nie tylko zwiększy jej możliwości ale wykreuje jej markę. Dzięki temu uczelnie podniosą swój prestiż, ale ostatecznym beneficjentem będą regiony Polski Wschodniej. Nie tylko poprzez bezpośrednie korzystanie z doskonalenia kształcenia, nauki czy komercjalizacji, ale poprzez kampanię promocyjną takiej instytucji.
Odczaruje to mit zacofanej Polski Wschodniej i pokaże, że właśnie tam narodziła się tak ważna i innowacyjna inicjatywa: Politechniczna Sieć VIA CARPATIA im. Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego. W efekcie tych decyzji w dniu 06 grudnia 2021 r. trzy Politechniki podpisały list intencyjny powołujący Politechniczną Sieć VIA CARPATIA im. Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego.
Mając na uwadze konieczność przełożenia wizji rozwoju Polski Wschodniej na konkretne działania, władze Politechnik powołały trzy zespoły robocze mające na celu wypracowanie działań, które będą krokiem ku realizacji misji uczelni w sposób doskonały. Działania miały zostać przygotowane tak, aby miały rzetelny i mierzalny wpływ na społeczeństwo regionu oraz by mogły być kontynuowane i rozwijane w kolejnych latach. Miały być równocześnie spójne i włączające, mając na uwadze kluczową rolę interesariuszy misji uczelni w osiągnieciu jej doskonałości, podmiotów otoczenia społeczno–gospodarczego, przedsiębiorców, szkoły i ogólnie społeczeństwo.
Podjęto decyzję, że każde działanie realizowane będzie w takiej samej formule równocześnie na trzech Politechnikach, przy czym każda z nich odpowiada sama za realizację działań u siebie. Taka formuła zapewni zrównoważony rozwój Sieci oraz pozwoli na znaczące zwiększenie zaplanowanych rezultatów.
Koncepcja współpracy w ramach Politechnicznej Sieci VIA CARPATIA opiera się na założeniu, że osiągnięcie doskonałości dydaktycznej, naukowej i komercjalizacyjnej Sieci jest pochodną doskonałej realizacji obowiązków nałożonych na uczelnie w artykule 11 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Co za tym idzie, działania wypracowane w ramach poszczególnych obszarów funkcjonowania Politechnicznej Sieci VIA CARPATIA są naturalną
konsekwencją zadań, jakie stawia przez uczelniami ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce i co znajduje bezpośrednie odzwierciedlenie w ich statutach.
Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (dalej PoSWiN) definiuje
podstawowe zadania uczelni jako:
„Art. 11.
1) prowadzenie kształcenia na studiach;
2) prowadzenie kształcenia na studiach podyplomowych lub innych form kształcenia;
3) prowadzenie działalności naukowej, świadczenie usług badawczych oraz transfer wiedzy i technologii do gospodarki;
4) prowadzenie kształcenia doktorantów;
5) kształcenie i promowanie kadr uczelni;
6) stwarzanie osobom niepełnosprawnym warunków do pełnego udziału w:
a) procesie przyjmowania na uczelnię w celu odbywania kształcenia,
b) kształceniu,
c) prowadzeniu działalności naukowej;
7) wychowywanie studentów w poczuciu odpowiedzialności za państwo polskie, tradycję narodową, umacnianie zasad demokracji i poszanowanie praw człowieka;
8) stwarzanie warunków do rozwoju kultury fizycznej studentów;
9) upowszechnianie i pomnażanie osiągnięć nauki i kultury, w tym przez gromadzenie i udostępnianie zbiorów bibliotecznych, informacyjnych i archiwalnych;
10) działanie na rzecz społeczności lokalnych i regionalnych.”
O ile kształcenie oraz rozwój naukowy są oczywistymi zadaniami uczelni to szczególnie ważne jest prowadzenie przez nie „działań na rzecz społeczności lokalnych i regionalnych”. W myśl społecznej odpowiedzialności uczelni to właśnie te społeczności są bezpośrednim odbiorcą wszelkich jej działań, a obowiązkiem uczelni jest aktywne wspieranie ich rozwoju.
Odpowiedzialna uczelnia współpracuje z otoczeniem społecznym uruchamiając różnorodne formy aktywizacji osób niebędących studentami, organizując przedsięwzięcia popularyzujące osiągnięcia naukowe oraz powołując ciała doradcze złożone z przedstawicieli pracodawców danego regionu. Znając swój region i potrzeby lokalnej społeczności – wzmacnia ich mocne strony oraz wykorzystuje szanse rozwoju. Uczelnie powinny wspierać środowiska gospodarcze i techniczne w tworzeniu ich własnych strategii innowacji, transferze technologii, doskonaleniu kadr, a także znacząco oddziaływać na otoczenie w sferze kultury materialnej i duchowej. Szeroko rozumiana służba publiczna, zwłaszcza umacnianie znaczenia uczelni jako regionalnego centrum edukacji i doradztwa technicznego, jest jednym z najważniejszych elementów misji odpowiedzialnej społecznie
uczelni.
